- Η Εμπορία Ανθρώπων
Η εμπορία ανθρώπων είναι η στρατολόγηση, μεταφορά και κράτηση προσώπων, μέσω απειλής, βίας, απαγωγής, απάτης ή κατάχρησης εξουσίας, με σκοπό την εκμετάλλευση. H εμπορία ανθρώπων είναι έγκλημα και σύγχρονη μορφή δουλείας.
Οι πιο συνηθισμένες μορφές εμπορίας ανθρώπων είναι η σεξουαλική εκμετάλλευση (50%), η καταναγκαστική εργασία (38%), οι εγκληματικές δραστηριότητες (6%), η επαιτεία (1,5%), και οι καταναγκαστικοί γάμοι (1%) (2022 United Nations Office on Drugs and Crime).
Η σεξουαλική εκμετάλλευση είναι η εξώθηση των θυμάτων σε σεξουαλικές πράξεις με σκοπό το κέρδος.
Η καταναγκαστική εργασία αφορά στον εξαναγκασμό (χωρίς αμοιβή) σε εργασίες ή υπηρεσίες όπως οικιακή βοήθεια, κατασκευές, αλιεία, γεωργία, υπηρεσίες εστίασης, κηπουρική και εξόρυξη μετάλλων.
Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες είναι ιδιαίτεροι ευάλωτοι στην εμπορία ανθρώπων, ειδικά οι γυναίκες, τα παιδιά και οι έφηβοι που ταξιδεύουν μόνοι τους. Στην Ευρώπη, το 8% των πολιτών τρίτων χωρών-θυμάτων εμπορίας ανθρώπων είναι ανήλικα παιδιά. (EMN Report, 2022).
Η παράτυπη μετανάστευση που πραγματοποιείται μέσα από κυκλώματα λαθροδιακινητών μπορεί πιο εύκολα να καταλήξει σε εμπορία ανθρώπων.
Παγκοσμίως, τα περισσότερα θύματα εμπορίας ανθρώπων είναι γυναίκες: το 42% είναι γυναίκες-θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης, το 15% είναι ανήλικα κορίτσια-θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης, το 11% είναι θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης, το 4% είναι γυναίκες-θύματα άλλων μορφών εκμετάλλευσης (2020 United Nations Office on Drugs and Crime).
Σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (2020), οι μετανάστες αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων: 65% στη Δυτική και Νότια Ευρώπη, 60% στη Μέση Ανατολή, 55% στην Ανατολική Ασία και στον Ειρηνικό, 50% στη Κεντρική και Νότιο-Ανατολική Ευρώπη και 50% στη Νότια Αμερική.
Η Ελλάδα είναι χώρα διέλευσης και προορισμός για την εμπορία ανθρώπων. Τα θύματα μεταφέρονται στην Ελλάδα για εκμετάλλευση στην ενδοχώρα και στα νησιά ή μεταφέρονται μέσω της Ελλάδας προς τη Δυτική Ευρώπη (A21 Impact Report for Greece, 2021).
- Μέθοδοι στρατολόγησης και ελέγχου
Οι έμποροι ανθρώπων παραπλανούν τα θύματα τους με την υπόσχεση μιας «καλύτερης ζωής».
Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων είναι οι ακόλουθες:
-Ένα άτομο που θέλει να μεταναστεύσει έρχεται σε επαφή με ένα λαθροδιακινητή προκειμένου να εισέλθει στη χώρα παράνομα και καταλήγει να γίνει θύμα εμπορίας.
-Ένα άτομο δέχεται μια πρόταση για εργασία στο εξωτερικό η οποία φαίνεται αρχικά νόμιμη και ασφαλής αλλά όταν φτάσει στη χώρα, τα επίσημα έγγραφά του (π.χ. διαβατήριο, ταυτότητα) κατάσχονται.
-Ένα άτομο μεταφέρεται με βίαιη απαγωγή σε έναν άλλο τόπο με σκοπό την εκμετάλλευση.
-Η μέθοδος του «εραστή» που χρησιμοποιείται κυρίως στη σεξουαλική εκμετάλλευση είναι μια πιο περίπλοκη διαδικασία κατά την οποία ο έμπορος δημιουργεί μια ψεύτικη ρομαντική σχέση με το θύμα κερδίζοντας σταδιακά την εμπιστοσύνη του.
Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση του 2022 του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς για την Προστασία Θυμάτων Εμπορίας, είναι αξιοσημείωτος ο αριθμός των θυμάτων που στρατολογούνται στην Τουρκία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς την Ευρώπη, ο οποίος αντιπροσωπεύει το 27% των ενηλίκων θυμάτων (34 από τα 125) και σχεδόν το 70% (15 από τα 22) των παιδιών θυμάτων που στρατολογούνται σε άλλες χώρες πέραν της χώρας καταγωγής τους και της Ελλάδας.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως «μέθοδος-κυνήγι»:
- Οι έμποροι συλλέγουν προσωπικά δεδομένα τα οποία έχουν αναρτηθεί δημόσια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα, εντοπίζουν πιθανά υποψήφια θύματα από τα δημόσια προφίλ χρηστών στο Facebook.
Οι διαδικτυακές διαφημίσεις ως «μέθοδος-ψάρεμα»:
- Σε αυτήν την περίπτωση, τοποθετούνται διαφημίσεις σε διαδικτυακούς τόπους/ιστοσελίδες που υπόσχονται μια πολυτελή ζωή ή υπόσχονται εργασία στη ψυχαγωγία ή στο μόντελιγκ.
Πώς οι έμποροι ελέγχουν τα θύματα τους
Στη φάση της στρατολόγησης, οι έμποροι συχνά δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις για εργασία και για οικονομικές απολαβές στα θύματα τους.
Κατά τη διάρκεια του σταδίου της εκμετάλλευσης, οι έμποροι ελέγχουν τα θύματα τους κατάσχοντας τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα, χρησιμοποιώντας σωματική ή ψυχολογική βία, τη σχέση «χρέους» καθώς και απειλές απέλασης ή απειλές κατά της οικογένειας του θύματος.
- Οι σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες
Τα θύματα εμπορίας ανθρώπων μπορεί να μην έχουν λάβει ποτέ θεραπεία ή ιατρική περίθαλψη για ασθένειες όπως διαβήτη ή καρκίνο, μπορεί να πάσχουν από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (όπως HIV/AIDS) και να έχουν εξάρτηση σε ναρκωτικές ουσίες ύστερα από εξαναγκασμό σε χρήση.
Τα θύματα μπορεί να έχουν ψυχολογικά τραύματα από την τακτική ψυχολογική κακοποίηση και τα βασανιστήρια, και να εκδηλώνουν αυτοκτονικό ιδεασμό, κατάθλιψη, διαταραχές άγχους, διαταραχή μετατραυματικού άγχους, αποπροσανατολισμό, σύγχυση, φοβίες, Σύνδρομο Στοκχόλμης, και κρίσεις πανικού.
- Ενδείξεις Εμπορίας Ανθρώπων
Ένα πιθανό θύμα μπορεί να συνοδεύεται από ένα κυριαρχικό άτομο, και:
- δεν του επιτρέπουν να μιλήσει ή μιλάει ο/η συνοδός για λογαριασμό του
- λειτουργεί ή αντιδρά βάσει οδηγιών του/της συνοδού του.
- μεταφέρεται από άλλους από και προς, τον τόπο εργασίας.
- εργάζεται και ζει στο ίδιο μέρος.
- οι συζητήσεις με την οικογένεια και φίλους είναι περιορισμένες ή ελεγχόμενες ή απαγορευμένες.
- φοβάται, έχει άγχος, κατάθλιψη, είναι υποτακτικός/υποτακτική, αποφεύγει να κοιτάξει κάποιον στα μάτια.
- έχει περιορισμένη πρόσβαση σε χρήματα/οικονομικούς πόρους ή διαχειρίζεται κάποιος άλλος τους πόρους του.
Συνθήκες εκμετάλλευσης στην εργασία
Ενδείξεις ότι ένα άτομο είναι πιθανό θύμα εμπορίας ανθρώπων:
- δεν αμείβεται για την εργασία του ή διαχειρίζεται κάποιος άλλος/η την εργασιακή αμοιβή του
- η ταυτότητα του, και τα άλλα νομικά ή ταξιδιωτικά έγγραφά του έχουν κατασχεθεί από τον εργοδότη.
- εργάζεται για να ξεπληρώσει κάποιο χρέος.
- εργάζεται υπερβολικά πολλές ώρες χωρίς διαλλείματα.
- δεν του επιτρέπουν να αφήσει τον χώρο εργασίας του.
- οι συνθήκες εργασίας του είναι επισφαλείς, παράνομες ή επικίνδυνες.
- έχει περιορισμένη ή έλλειψη πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη (κυρίως μετά από ατύχημα).
- οι συνθήκες και τα καθήκοντα εργασίας του είναι διαφορετικά από αυτά που είχαν συμφωνηθεί αρχικά.
- έχει δεχτεί απειλές σωματικής βίας ή έχει υποστεί σωματική κακοποίηση.
- παρακολουθείται στενά κατά τη διάρκεια της εργασίας του.
Μη γνώση της τοπικής γλώσσας
- Ένα πιθανό θύμα μπορεί να μη μπορεί να μιλήσει ή να διαβάσει τη γλώσσα στη χώρα που βρίσκεται και κατά συνέπεια να είναι περιορισμένη η ικανότητά του να υπογράψει έγγραφα και συμβόλαια και να ζητήσει βοήθεια).
Σημάδια σωματικής κακοποίησης
- έχει μώλωπες, ουλές ή άλλα σημάδια από σωματική κακοποίηση ή βασανιστήρια (τα θύματα συχνά κακοποιούνται σε σημεία του σώματος που δεν είναι αντιληπτά σε εξωτερικούς παρατηρητές, όπως στο χαμηλότερο σημείο της πλάτης).
- δείχνει έλλειψη σίτισης, αφυδάτωση, έλλειψη ύπνου ή έλλειψη ιατρικής περίθαλψης.
- ζει σε κακές συνθήκες διαβίωσης.
- έχει έλλειψη προσωπικής υγιεινής ή καθαριότητας (λόγω έλλειψης πρόσβασης σε σκεύη καθαριότητας, ντους και πλυντήρια ρούχων).
- δείχνει άγχος, φαίνεται απόμακρο, έχει δυσκολία αυτοσυγκέντρωσης ή σημάδια κόπωσης/κούρασης.
Χρήση ναρκωτικών ουσιών
Ένα πιθανό θύμα εμπορίας μπορεί να κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών ή κατάχρηση αλκοόλ ή να έχει αναπτύξει εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες ή αλκοόλ. Τα θύματα εμπορίας μπορεί να έχουν εξαναγκαστεί σε χρήση ναρκωτικών ουσιών από τους εμπόρους ή να έχουν καταφύγει στη χρήση ναρκωτικών για να αποφύγουν ψυχολογικά τις δύσκολες συνθήκες ζωής τους.
- Ασφάλεια και προστασία κατά την αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό
Μην παραπλανηθείτε από ψευδείς υποσχέσεις: Αν κάνετε αίτηση για προσωρινή εργασία ή για ανειδίκευτη εργασία στην τοπική αγορά ή στο εξωτερικό και λάβετε μια πρόταση εργασίας που παρουσιάζεται ως υπερβολικά θετική ώστε να είναι αληθινή, είναι πολύ πιθανόν ότι δεν είναι αληθινή.
Σιγουρευτείτε ότι υπάρχει συμβόλαιο εργασίας: Ακόμα και αν ένας φίλος ή μέλος της οικογένειάς σας έχει οργανώσει αυτήν την επαγγελματική ευκαιρία, είναι σημαντικό να σιγουρευτείτε ότι υπάρχει συμβόλαιο εργασίας. Ο μελλοντικός εργοδότης σας στο εξωτερικό ή η εταιρία που μεσολαβεί, είναι υποχρεωμένοι να σας παράσχουν ένα συμβόλαιο στη μητρική σας γλώσσας ή σε μια γλώσσα που κατανοείτε. Ακόμα και αν η εταιρία σας παρέχει ένα δίγλωσσο συμβόλαιο, είναι προς όφελος σας να δείξετε το συμβόλαιο σε ανεξάρτητο/τη επαγγελματία μετάφρασης. Σιγουρευτείτε ότι η μεσολαβητική εταιρία έχει άδεια από το κράτος και μπορεί να παράσχει επαγγελματικές υπηρεσίες σε άλλες χώρες και για το συγκεκριμένο επάγγελμα.
Σιγουρευτείτε ότι γνωρίζετε όλες τις λεπτομέρειες για το ταξίδι σας και που θα μείνετε: Πριν κάνετε το ταξίδι θα πρέπει να γνωρίζετε το ακριβές μέρος, διεύθυνση, πόλη, που θα μείνετε, στοιχεία επικοινωνίας, τηλεφώνα των ανθρώπων με τους οποίους θα είσαστε μαζί, τον αριθμό κοινωνικής ασφάλειάς σας και φυσικές διευθύνσεις (π.χ. της αστυνομίας, νοσοκομείων και μη κυβερνητικών οργανώσεων που μπορούν να σας βοηθήσουν).
Προστατεύστε τα προσωπικά σας έγγραφα και την ταυτότητά σας: Όταν βρισκόσαστε στο εξωτερικό μη δώσετε ποτέ την ταυτότητα ή το διαβατήριο σας σε κανέναν. Βγάλτε μερικά αντίγραφα των εγγράφων σας και κρατήστε τα σε συγκεκριμένα σημεία. Αν ο εργοδότης σας, σας ζητήσει την ταυτότητα ή το διαβατήριο σας, μπορείτε να δώσετε αντίγραφα. Να θυμάστε ότι η εργασιακή βίζα είναι ο μόνος τρόπος για να εργαστείτε νόμιμα στο εξωτερικό, ακόμα και αν αναζητάτε μια προσωρινή θέση εργασίας. Βεβαιωθείτε ότι ο μελλοντικός σας εργοδότης έχει άδεια σύμφωνα με το νόμο να προσφέρει εργασία σε αλλοδαπούς.
Για να είστε ασφαλείς: Διατηρείστε επικοινωνία με την οικογένεια και τους φίλους σας και ενημερώστε τους για τα πιο πρόσφατα στοιχεία επικοινωνίας και τόπο διαμονής σας.
- Υπηρεσίες που παρέχει η γραμμή 1109 της Α21 για την Εμπορία Ανθρώπων
-Η Υπηρεσία είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε επείγουσες τηλεφωνικές κλήσεις από οποιαδήποτε σημείο της χώρας, όλο το εικοσιτετράωρο, επτά (7) μέρες την εβδομάδα και κάθε μέρα τον χρόνο.
-Διαθέτει διερμηνεία σε 186 γλώσσες, όλο το εικοσιτετράωρο και επτά (7) μέρες την εβδομάδα.
-Ανταποκρίνεται σε επείγοντα και κρίσιμα τηλεφωνήματα από θύματα που χρειάζονται άμεση βοήθεια ή από άτομα που παίρνουν τηλέφωνο για λογαριασμό θυμάτων που χρειάζονται άμεση βοήθεια.
-Ανταποκρίνεται σε τηλεφωνήματα από τρίτα πρόσωπα που θέλουν να αναφέρουν πληροφορίες σχετικά με πιθανές περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων, ύποπτες συμπεριφορές ή τοποθεσίες όπου γίνεται εμπορία ανθρώπων.
-Η γραμμή διασφαλίζει την εμπιστευτικότητα: αυτός που καλεί μπορεί να παραμείνει ανώνυμος αν επιθυμεί και σύμφωνα με την πολιτική εμπιστευτικότητας της Υπηρεσίας 1109.
-Η γραμμή βοηθάει τους επιζήσαντες να συνδεθούν με υπηρεσίες που αναλαμβάνουν τη διαχείριση υποθέσεων θυμάτων εμπορίας, και παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη, υποστήριξη στέγασης, πρόσβαση στη δικαιοσύνη και σε νομικές υπηρεσίες, βοήθεια για εύρεση εργασίας ή επαναπατρισμό στη χώρα καταγωγής.
