Ελληνική Πολιτική Ένταξης

H Eθνική Στρατηγική

Ως κοινωνική ένταξη ορίζεται η διαδικασία αλληλεπίδρασης και αμοιβαίας προσαρμογής των μεταναστών/μεταναστριών, των αιτούντων/αιτουσών και δικαιούχων διεθνούς προστασίας καθώς και της κοινωνίας υποδοχής με στόχο τη δημιουργία κοινωνιών με ισχυρή συνοχή και την επίτευξη της συνύπαρξης με όρους ειρήνης και αλληλοκατανόησης.

Σε συνέχεια της Εθνικής Στρατηγικής για την ένταξη των πολιτών τρίτων χωρών του 2013, τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2019 η νέα Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη.

Σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη (ΕΣΕ) του 2019, η κοινωνική ένταξη των μεταναστών υιοθετήθηκε ως έννοια και πολιτική όπως διαμορφώθηκε στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για την επιτυχή εφαρμογή του ελληνικού μοντέλου ένταξης, πρωταρχικό ρόλο παίζει η ευαισθητοποίηση, η κινητοποίηση και η συμμετοχή της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας και κοινότητας στη διαδικασία της ένταξης. Στο πλαίσιο αυτό, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί τον κύριο εκτελεστικό μηχανισμό των πρωτοβουλιών ένταξης. Παράλληλα, αποτελεί βασικό συνδιαμορφωτή κατά την εκπόνηση των ενταξιακών πολιτικών, οι οποίες εποπτεύονται και συντονίζονται από την κεντρική διοίκηση, προωθώντας έτσι μια στενή, ανοιχτή και εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ των δημόσιων διοικητικών δομών του κράτους.

Τέλος, εξίσου απαραίτητη και σημαντική είναι η ενεργός συμμετοχή και η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών (μεταναστευτικών συλλόγων και ενώσεων, Μ.Κ.Ο.) και των διεθνών οργανισμών στην υλοποίηση των δράσεων που σχεδιάζονται για την υποδοχή και την ένταξη.

To ελληνικό μοντέλο ένταξης

Σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική Ένταξης 2019, το ελληνικό μοντέλο ένταξης:

δημιουργεί και διατηρεί μια ανοιχτή κοινωνία η οποία σέβεται τη διαφορετικότητα,
διασφαλίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ατόμων που διαμένουν σε αυτή με όρους σεβασμού, τηρώντας τις προϋποθέσεις και τους περιορισμούς που ισχύουν και για τους γηγενείς πολίτες της χώρας υποδοχής,
καλλιεργεί την αλληλεπίδραση, τη συνεργασία, τον διάλογο και την εποικοδομητική κριτική μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων (εθνικών, πολιτισμικών, κ.τ.λ.) με όρους δημοκρατίας και ισότητας,
ενισχύει την αμοιβαία κατανόηση και αποδοχή καθώς και την κοινωνική συνοχή,
προωθεί την ανάπτυξη της χώρας υποδοχής σε όλα τα επίπεδα, με τη συμμετοχή όλων των κατοίκων της, οι οποίοι αντιλαμβάνονται ότι το δημόσιο συμφέρον και το μέλλον της κοινωνίας υποδοχής τους αφορά τόσο ατομικά όσο και συλλογικά.

Η Ένταξη

Στρατηγικοί και τακτικοί στόχοι της Eθνικής Στρατηγικής

Το κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής Ένταξης αντικατοπτρίζει μια αναθεωρημένη στρατηγική που συστοιχίζεται με τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρωπαϊκό και σε ευρύτερα διεθνές επίπεδο. Οι βασικές κατευθύνσεις για την Ένταξη είναι:

H ένταξη δικαιούχων διεθνούς προστασίας και των αιτούντων αυτής οι οποίοι διαμένουν προσωρινά στη χώρα ή/και θα παραμείνουν σε αυτήν μετά την αναγνώριση του καθεστώτος προστασίας τους.
H διευκόλυνση της επιστροφής στη νομιμότητα των μεταναστών, οι οποίοι λόγω της οικονομικής κρίσης αδυνατούν να διατηρήσουν το καθεστώς νόμιμης διαμονής.
H ενίσχυση του ρόλου της Αυτοδιοίκησης, ως αναπόσπαστου συνδιαμορφωτή των πολιτικών ένταξης.
H ευαισθητοποίηση της κοινωνίας υποδοχής αλλά και της ευρύτερης κοινής γνώμης αναφορικά με τη σημασία της ένταξης πολιτών τρίτων χωρών.
H δημιουργία ενός κοινού συντονιστικού πλαισίου, το οποίο θα διαπνέει τις δράσεις όλων των εμπλεκόμενων στην ένταξη κρατικών φορέων με στόχο τη συνοχή της πολιτικής ένταξης καθώς και την ενίσχυση της επίδρασης των σχεδιαζόμενων δράσεων.
O συντονισμός κα η συνεργασία με διακρατικούς, διεθνείς και ιδιωτικούς φορείς καθώς και της Κοινωνίας των Πολιτών.
O εκσυγχρονισμός και η ψηφιοποίηση της διαδικασίας χορήγησης αδειών διαμονής και καθεστώτος διεθνούς προστασίας.
H έγκαιρη και ολοκληρωμένη πληροφόρηση μεταναστών/μεταναστριών σχετικά με τις νέες εθνικές εξελίξεις στον τομέα της μεταναστευτικής πολιτικής, των δράσεων και των προγραμμάτων, καθώς και των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων στο πλαίσιο της ένταξης στην ελληνική κοινωνία.

Άξονες Δράσης και Μέτρα Πολιτικής της Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη

Οι άξονες δράσης και τα αντίστοιχα μέτρα πολιτικής για την ένταξη, που περιλαμβάνονται στην ελληνική στρατηγική (και υπό τα οποία εντάσσονται οι εκάστοτε δράσεις ένταξης) είναι τα ακόλουθα:

Συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση για την προώθηση της ένταξης σε τοπικό επίπεδο, όπως η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ κεντρικής δημόσιας διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η δημιουργία πλαισίου κινητοποίησης και διασφάλισης της συμμετοχής των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην ένταξη, η αναβάθμιση και επέκταση των παρεχόμενων υπηρεσιών υποδοχής σε αιτούντες και αιτούσες διεθνούς προστασίας, η υποδοχή και ένταξη σε τοπικό επίπεδο, παροχή στέγασης σε δικαιούχους διεθνούς προστασίας και μετανάστες και η υποστήριξη και επέκταση της λειτουργίας Κέντρων Ένταξης Μεταναστών (Κ.Ε.Μ.).
Πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, όπως η ενημέρωση και πληροφόρηση για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των νεοεισερχόμενων μεταναστών και δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε αγαθά και υπηρεσίες, αναβάθμιση και ενίσχυση της λειτουργίας των υπηρεσιών μετανάστευσης του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, αναβάθμιση και υποστήριξη λειτουργίας δημόσιων υπηρεσιών και υπηρεσιών τοπικής αυτοδιοίκησης που συναλλάσσονται με μετανάστες/μετανάστριες, αιτούντες/ αιτούσες και δικαιούχους διεθνούς προστασίας και η διευκόλυνση της πρόσβασης των μεταναστών και των μεταναστριών, των αιτούντων/αιτουσών και δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας.
Προώθηση της ένταξης στην εκπαίδευση, όπως η υποστήριξη της ένταξης των παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστημα και των ενηλίκων στη μη τυπική εκπαίδευση.
Προώθηση της ένταξης στην αγορά εργασίας, όπως η καταγραφή και αναγνώριση προσόντων και δεξιοτήτων, η διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας και η προώθηση της επιχειρηματικότητας.
Διαπολιτισμικότητα, όπως η ενίσχυση του θεσμικού ρόλου των διαπολιτισμικών μεσολαβητών, η ενίσχυση της διαπολιτισμικότητας, της διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης και του διαθρησκευτικού διαλόγου.
Συμμετοχή στα κοινά, όπως η προώθηση και διευκόλυνση της συμμετοχής των πολιτών τρίτων χωρών στα κοινά με στόχο την ένταξής τους στη δημόσια ζωή της χώρας και η ενθάρρυνση της συμμετοχής των μεταναστών και μεταναστριών, αιτούντων/αιτουσών και δικαιούχων διεθνούς προστασίας στα κοινά μέσω του αθλητισμού και του εθελοντισμού.
Καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, όπως η παρακολούθηση και καταγραφή φαινομένων ρατσισμού και ξενοφοβίας και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας υποδοχής για φαινόμενα ξενοφοβίας και ρατσισμού.
Στοχευμένες πολιτικές για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες μεταναστών και μεταναστριών και δικαιούχων διεθνούς προστασίας, όπως η ένταξη των γυναικών, των ασυνόδευτων ανηλίκων, ατόμων με αναπηρία (ΑμΕΑ) και ατόμων τρίτης ηλικίας.
Στοχευμένες πολιτικές για πολίτες τρίτης χώρας «δεύτερης γενιάς», όπως η διευκόλυνση της ένταξης των πολιτών τρίτης χώρας «δεύτερης γενιάς».

Βασικές κατευθύνσεις της Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη

Ο ρόλος του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου

Η στρατηγική ένταξης αιτούντων διεθνή προστασία, δικαιούχων διεθνούς προστασίας, ασυνόδευτων ανηλίκων και μεταναστών καθώς και ευάλωτων ομάδων αυτών, συνιστούν μια οριζόντια πολιτική για την πραγμάτωση της οποίας απαιτείται η συνεργασία με συναρμόδια Υπουργεία και την Αυτοδιοίκηση, καθώς και την πραγματοποίηση διαλόγου με τους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών.

Ο ρόλος της Αυτοδιοίκησης

Όπως αναφέρεται και στις Κοινές Βασικές Αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πολιτική ένταξης «η ένταξη λαμβάνει χώρα σε τοπικό επίπεδο, ως μέρος της καθημερινής ζωής που ο καθένας έχει το ρόλο του. Για να είναι η ένταξη επιτυχής, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει την κοινωνία υποδοχής στη δημιουργία ευκαιριών πλήρους συμμετοχής των πολιτών τρίτων χωρών. Η εμπλοκή των κοινοτήτων στην από κοινού δράση είναι σημαντική».

Τα Κέντρα Κοινότητας των Δήμων και τα Κέντρα Ένταξης Μεταναστών προσφέρουν εξατομικευμένες υπηρεσίες τύπου «One Stop-Shop» (Υπηρεσίες Μιας Στάσης), υποστηρίζοντας ή συνεργώντας με τη Διεύθυνση Κοινωνικών Υπηρεσιών του κάθε οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με τη λειτουργία των Κέντρων Κοινότητας και των Κέντρων Ένταξης Μεταναστών επιδιώκεται η ανάπτυξη τοπικών σημείων αναφοράς για την υποδοχή, εξυπηρέτηση και διασύνδεση των πολιτών με όλα τα κοινωνικά προγράμματα που υλοποιούνται και τις υπηρεσίες που παρέχονται στην περιοχή παρέμβασης.

Συγκεκριμένα, μέσω των Κέντρων Κοινότητας και των ΚΕΜ παρέχονται υπηρεσίες όπως:

α) πληροφόρηση και υποστήριξη για την υποβολή αίτησης για ένταξη σε προγράμματα όπως το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης, το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους, και

β) πληροφόρηση και υποστήριξη για ένταξη σε κοινωνικές δομές και υπηρεσίες (όπως το Βοήθεια στο σπίτι, τα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων, τα Κέντρα Διημέρευσης- Ημερήσιας Φροντίδας για άτομα με αναπηρία, τα προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης και Νέας Γενιάς, οι υπηρεσίες απασχόλησης για την ένταξη των ωφελούμενων σε προγράμματα κατάρτισης, δράσεις απασχόλησης και επιμορφωτικά σεμινάρια, κ.α).

Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η λειτουργία των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών και Προσφύγων (Σ.Ε.Μ.Π.) τα οποία αποτελούν ένα συμβουλευτικό όργανο των δήμων και οι αρμοδιότητές τους περιγράφονται στο Ν.4555/2018 (Πρόγραμμα «Κλεισθένης Ι»).

Κείμενα εθνικής στρατηγικής

Ημερομηνία	Τίτλος
29/11/2021	Εθνική στρατηγική για την κοινωνική ένταξη αιτούντων άσυλο και δικαιούχων διεθνούς προστασίας
05/07/2019	Εθνική Στρατηγική για την ένταξη
23/04/2013	Εθνική Στρατηγική για την ένταξη των πολιτών τρίτων χωρών